Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych
Art. 8. Pojęcie pracownika

1. Za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust. 2 i 2a.

2. Jeżeli pracownik spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, o których mowa w ust. 11 – dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca.

2a. Za pracownika, w rozumieniu ustawy, uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

3. Za osobę wykonującą pracę nakładczą uważa się osobę zatrudnioną na podstawie umowy o pracę nakładczą.

4. Za członka spółdzielni uważa się członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej, innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną oraz spółdzielni kółek rolniczych, zajmujących się produkcją rolną, działających zgodnie z art 138–178 oraz art. 180 spółdzielnie kółek rolniczych - zadania § 3 ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (Dz. U. z 2021 r. poz. 648), który wykonuje pracę na rzecz spółdzielni na innej podstawie niż stosunek pracy lub wytwarza na jej rzecz produkty rolne w prowadzonym przez siebie gospodarstwie.

5. Na równi z członkiem spółdzielni, o którym mowa w ust. 4, traktuje się inne osoby, które wykonują pracę w spółdzielni lub w gospodarstwie rolnym spółdzielni na innej podstawie niż stosunek pracy, niebędące jej członkami i wynagradzane według zasad obowiązujących członków spółdzielni, w tym kandydatów na członka spółdzielni.

6. Za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się: 1) osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych, z wyjątkiem ust. 6a;

2) twórcę i artystę;

3) osobę prowadzącą działalność w zakresie wolnego zawodu:



a) w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,



b) z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych; 4) wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej;

4a) akcjonariusza prostej spółki akcyjnej wnoszącego do spółki wkład, którego przedmiotem jest świadczenie pracy lub usług;

4b) komplementariusza w spółce komandytowo-akcyjnej;

5) osobę prowadzącą publiczną lub niepubliczną szkołę, inną formę wychowania przedszkolnego, placówkę lub ich zespół, na podstawie przepisów ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz. U. z 2023 r. poz. 900).6a. Za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność nie uważa się w rozumieniu niniejszej ustawy osoby fizycznej, o której mowa w art. 18 wyłączenie z podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców.

7. Za twórcę, o którym mowa w ust. 6 pkt 2, uważa się osobę, która tworzy dzieła w zakresie architektury, architektury wnętrz, architektury krajobrazu, urbanistyki, literatury pięknej, sztuk plastycznych, muzyki, fotografiki, twórczości audiowizualnej, choreografii i lutnictwa artystycznego oraz sztuki ludowej, będące przedmiotem prawa autorskiego.

8. Za artystę, o którym mowa w ust. 6 pkt 2, uważa się osobę wykonującą zarobkowo działalność artystyczną w dziedzinie sztuki aktorskiej i estradowej, reżyserii teatralnej i estradowej, sztuki tanecznej i cyrkowej oraz w dziedzinie dyrygentury, wokalistyki, instrumentalistyki, kostiumografii, scenografii, a także w dziedzinie produkcji audiowizualnej reżyserów, scenarzystów, operatorów obrazu i dźwięku, montażystów i kaskaderów.

9. Uznanie działalności za twórczą lub artystyczną i ustalenie daty jej rozpoczęcia następuje w formie decyzji Komisji do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców, działającej przy ministrze właściwym do spraw kultury.

10. Minister właściwy do spraw kultury w uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw zabezpieczenia społecznego powołuje, w drodze rozporządzenia, komisję, o której mowa w ust. 9, oraz szczegółowo określa jej zadania, a także skład i tryb działania.

11. Za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność, zleceniobiorcami oraz z osobami fizycznymi, wskazanymi w art. 18 wyłączenie z podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców, o której mowa w art. 6 podmioty podlegające obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu ust. 1 pkt 4–5a, uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia; nie dotyczy to osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego.

12. Za stypendystę sportowego uważa się osobę pobierającą stypendium sportowe, z wyjątkiem osób uczących się lub studiujących, jeśli nie podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innego tytułu.

13. Za osobę duchowną uważa się duchownego oraz członków zakonów męskich i żeńskich Kościoła Katolickiego, innych kościołów i związków wyznaniowych, z wyjątkiem alumnów seminariów duchownych, nowicjuszów, postulantów i juniorystów, którzy nie ukończyli 25. roku życia.

14. Na równi z zatrudnieniem na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej uważa się zatrudnienie obywateli polskich za granicą w polskich przedstawicielstwach dyplomatycznych i urzędach konsularnych, w stałych przedstawicielstwach przy Organizacji Narodów Zjednoczonych i innych misjach lub misjach specjalnych, a także w innych polskich placówkach, instytucjach lub przedsiębiorstwach, chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej.

15. Za osobę w stosunku służby uważa się żołnierzy zawodowych oraz funkcjonariuszy: 1) Policji;

2) Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu;

2a) Centralnego Biura Antykorupcyjnego;

3) Straży Granicznej;

3a) Straży Marszałkowskiej;

4) Państwowej Straży Pożarnej;

5) Służby Więziennej;

6) Służby Celno-Skarbowej;

6a) Służby Kontrwywiadu Wojskowego i Służby Wywiadu Wojskowego;

7) Służby Ochrony Państwa.

Struktura Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych

Rozdział 1. Przepisy ogólne

Art. 1. Zakres ubezpieczeń społecznych

Art. 2. Zakres regulacji ustawy

Art. 2a. Zasada równego traktowania

Art. 3. Podmioty wykonujące zadania z zakresu ubezpieczeń społecznych

Art. 4. Objaśnienie pojęć

Art. 5. Ubezpieczenia społeczne rolników

Rozdział 2. Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym

Art. 6. Podmioty podlegające obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu I rentowemu

Art. 6a. Prawo do objęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnym I rentowym

Art. 6b. Prawo do objęcia obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym

Art. 7. Podmioty uprawnione do dobrowolnego objęcia ubezpieczeniami emerytalnym I rentowym

Art. 8. Pojęcie pracownika

Art. 9. Zbieg obowiązku ubezpieczeń emerytalnych I rentowych

Art. 10. Przesłanki dobrowolnego ubezpieczenia emerytalnego I rentowego

Art. 11. Podleganie obowiązkowemu I dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu

Art. 12. Obowiązkowe ubezpieczenie wypadkowe

Art. 13. Okresy obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom społecznym

Art. 14. Moment objęcia ubezpieczeniami I moment ustania ubezpieczeń

Rozdział 3. Zasady ustalania składek na ubezpieczenia społeczne

Art. 15. Stopa procentowa określająca wysokość składek

Art. 16. Finansowanie składek na ubezpieczenie emerytalne

Art. 17. Obliczanie, rozliczanie I przekazywanie składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz chorobowe

Art. 18. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne I rentowe

Art. 18a. Wymiar składek w pierwszym okresie od dnia rozpoczęcia działalnośCI gospodarczej

Art. 18aa. Rezygnacja z czasowego zwolnienia od obowiązkowych ubezpieczeń społecznych

Art. 18b. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne osób sprawujących osobistą opiekę nad dzieckiem

Art. 18c. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne I rentowe prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą

Art. 19. Roczna podstawa wymiaru składek - zasady, skutek przekroczenia

Art. 20. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe I wypadkowe

Art. 21. Rozporządzenie w sprawie zasad ustalania podstawy wymiaru składek

Art. 22. Stopy procentowe składek

Art. 23. Odsetki za zwłokę od nieopłaconych w terminie składek na ubezpieczenia społeczne

Art. 24. Dodatkowa opłata za nieopłacenie składek lub opłacenie ich w zaniżonej wysokośCI

Art. 26. Hipoteka przymusowa dla zabezpieczenia należnośCI zakładu z tytułu składek

Art. 27. Zastaw na rzeczach ruchomych I prawach majątkowych Dłużnika

Art. 28. Umarzanie należnośCI z tytułu składek

Art. 29. Odroczenie terminu płatnośCI należnośCI z tytułu składek

Art. 30. Wyłączenie stosowania przepisów do ubezpieczonych niebęDących płatnikami składek

Art. 31. Odesłanie do przepisów ustawy - ordynacja podatkowa

Art. 32. Odpowiednie stosowanie przepisów o składkach na ubezpieczenie społeczne

Rozdział 4. Zgłoszenie do ubezpieczenia, prowadzenie kont I rejestrów oraz zasady rozliczania składek I zasiłków

Art. 33. Konta I rejestry prowadzone przez zakład

Art. 34. Informacje na kontach ubezpieczonego I płatnika składek

Art. 34a. Obowiązek informacyjny wobec osoby, od której pobierane są dane osobowe

Art. 35. Dane identyfikacyjne wymagane w dokumentach związanych z ubezpieczeniami społecznymi

Art. 36. Obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych

Art. 36a. Dobrowolność ubezpieczeń społecznych w razie zawieszenia działalnośCI gospodarczej

Art. 36aa. Zawieszenie wykonywania działalnośCI gospodarczej przez osobę sprawująca opiekę nad dzieckiem

Art. 36b. Zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych I zmiany w zgłoszeniach

Art. 37. Obowiązki organów właściwych do wydania uprawnień na prowadzenie pozarolniczej działalnośCI

Art. 38. Spór dotyczący ubezpieczeń społecznych a wydanie decyzji

Art. 38a. Zaliczanie kwot na poczet należnośCI z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne

Art. 39. Obowiązek zawarcia umowy z otwartym funduszem emerytalnym

Art. 39a. Oświadczenie o przekazywaniu składki do otwartego funduszu emerytalnego

Art. 40. Ewidencja składek na koncie ubezpieczonego w otwartym funduszu emerytalnym

Art. 40a. Subkonto w ramach konta ubezpieczonego

Art. 40b. śmierć ubezpieczonego a stan subkonta

Art. 40c. Coroczna waloryzacja składek

Art. 40d. Waloryzacja kwartalna

Art. 40e. Podział zwaloryzowanych składek w razie zmiany stanu cywilnego lub śmierci

Art. 41. Imienny miesięczny raport płatnika składek

Art. 41a. Oświadczenie o zamiarze przekazania do zakładu raportów informacyjnych

Art. 41b. Przekazanie do zakładu raportu informacyjnego za ubezpieczonego

Art. 41c. Dokumenty przekazywane przez płatnika składek ubezpieczonemu w przypadku przekazania zkładowi raportu informacyjnego za ubezpieczonego

Art. 41d. Informacja zakładu o przekazaniu przez płatnika składek raportu informacyjnego

Art. 41e. Raport informacyjny korygujący

Art. 41f. Skrócenie okresu przechowywania dokumentacji pracowniczej w związku ze złożeniem do zakładu raportów informacyjnych za ubezpieczonych

Art. 43. Zgłoszenie płatnika składek

Art. 43a. Składanie dokumentów przez płatnika składek

Art. 43b. Generowanie I przydzielanie numeru rachunku składkowego dla płatnika składek

Art. 44. Obowiązek zgłaszania zmian wykazanych w zgłoszeniu

Art. 45. Dane ewidencjonowane na koncie płatnika składek

Art. 46. Obowiązek opłacania składek przez płatnika

Art. 47. Terminy przesyłania deklaracji rozliczeniowych, raportów miesięcznych I opłacania składek

Art. 47a. Obowiązek przekazywania dokumentów niezbędnych do prowadzenia kont płatników składek

Art. 47b. Obowiązek założenia profilu informacyjnego w systemie teleinformatycznym

Art. 47c. Podpis na piśmie doręczanym do zakładu w postaci elektronicznej

Art. 48. Skutek braku złożenia deklaracji rozliczeniowej

Art. 48b. Uprawnienia zakładu w stosunku do dokumentów, błęDów

Art. 48c. Wymóg potwierdzenia zastosowanych form opodatkowania I wysokośCI rocznego przychodu z działalnośCI gospodarczej

Art. 48d. Niedopuszczalność zgłoszenia deklaracji rozliczeniowej I imiennego raportu miesięcznego

Art. 49. Upoważnienie do wydania rozporządzenia

Art. 50. Informacja o stanie konta ubezpieczonego

Rozdział 5. Fundusz ubezpieczeń społecznych

Art. 51. Pojęcie funduszu ubezpieczeń społecznych

Art. 52. Przychody funduszu ubezpieczeń społecznych

Art. 53. Dotacje I pożyczki dla funduszu ubezpieczeń społecznych

Art. 54. Przeznaczenie środków zgromadzonych w fus

Art. 55. Fundusze w fus

Art. 56. Rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad gospodarki finansowej oraz zasad lokowania środków fus

Art. 57. Wysokość prewencji rentowej

Rozdział 6. Fundusz rezerwy demograficznej

Art. 58. Fundusz rezerwy demograficznej

Art. 59. Wykorzystywanie środków funduszu rezerwy demograficznej

Art. 60. Fundusz rezerwy demograficznej - osobowość, siedziba, nazwa

Art. 61. Gospodarka finansowa funduszu rezerwy demograficznej

Art. 62. Niemożność zaciągania pożyczek przez fundusz rezerwy demograficznej

Art. 63. Lokowanie środków funduszu rezerwy demograficznej

Art. 64. Zarządzanie środkami funduszu rezerwy demograficznej

Art. 65. Powierzenie zarządzania środkami frd

Rozdział 7. Zakład ubezpieczeń społecznych

Art. 66. Zakład ubezpieczeń społecznych - działanie

Art. 66a. Zakład jako dostawca usług płatniczych

Art. 67. Skład zakładu

Art. 68. Zadania zakładu ubezpieczeń społecznych

Art. 68a. Punkt kontaktowy do wymiany danych

Art. 68b. Udostępnianie certyfikatów umożliwiających podpisywanie dokumentów elektronicznych

Art. 69. Prewencja rentowa

Art. 70. Prognozy sytuacji finansowej funduszy

Art. 71. Zadania powierzone zakładowi

Art. 71a. Przesyłanie pism przez zakład

Art. 71aa. Doręczanie pism wydanych w postaci elektronicznej przy wykorzystaniu systemu teleinformatycznego zakładu

Art. 71ab. Przekazanie pisma na profil informacyjny oraz na adres do doręczeń elektronicznych

Art. 71ac. Doręczenie pisma do zakładu z wykorzystaniem usługi online w systemie teleinformatycznym zakładu

Art. 71ad. Doręczanie przez zus pism w postaci papierowej

Art. 71b. Pośrednictwo zakładu przy przekazywaniu świadczeń zleconych

Art. 72. Zakład I jego organy

Art. 73. Prezes zakładu

Art. 73a. Wymogi wobec kandydata na stanowisko prezesa zakładu

Art. 74. ZarząD zus

Art. 74a. Nabór kandydatów do pracy w zakładzie

Art. 74b. Informacja o kandydatach jako informacja publiczna

Art. 74c. Termin złożenia dokumentów przez kandydata

Art. 74d. Lista kandydatów I jej upowszechnienie

Art. 74e. Obowiązek sporządzenia protokołu z naboru kandydatów

Art. 74f. Wynik naboru I jego upowszechnienie

Art. 74g. Skutek ustania stosunku pracy

Art. 75. Rada nadzorcza zus

Art. 75a. Współpraca organów zakładu

Art. 76. Przychody zus

Art. 77. Samodzielność finansowa zakładu

Art. 77a. Umorzenie, odroczenie spłaty lub rozłożenie na raty przypadających zakładowi należnośCI pieniężnych

Art. 78. Badanie sprawozdania zgodnie z przepisami o rachunkowośCI

Art. 79. Tajemnica służbowa zakładu

Art. 79a. Ochrona pracowników zakładu

Art. 79b. Nakładanie na zakład grzywny w związku z realizacją obowiązków pracowniczych

Rozkład 8. Obowiązki ubezpieczonych oraz tryb odwoławczy

Art. 80. Obowiązki ubezpieczonych

Art. 81. Wyłączenie stosowania przepisu

Art. 82. Przesłanki wstrzymania wypłaty świadczenia na skutek utrudniania wyjaśnienia

Art. 83. Decyzje zakładu w sprawach indywidualnych

Art. 83a. Przesłanki zmiany decyzji ostatecznej

Art. 83b. Postanowienia uregulowane w kodeksie postępowania administracyjnego a decyzje zakładu

Art. 83c. Organ odwoławczy od postanowień organu egzekucyjnego

Art. 83d. Wydawanie przez zakład interpretacji indywidualnych

Art. 83e. Dokument poświadczający zastosowanie ustawodawstwa państwa ue

Art. 83f. Nadruk z danymi pracownika zakładu na pismach z wykorzystaniem systemu teleinformatycznego zakładu

Rozdział 9. Zwrot nienależnie pobranych świadczeń oraz odsetki za opóźnienie w wypłacie świadczeń

Art. 84. Zwrot nienależnie pobranych świadczeń

Art. 85. Odsetki w razie zwłoki zakładu w przyznawaniu I wypłacaniu świadczeń

Rozdział 10. Kontrola wykonywania zadań z zakresu ubezpieczeń społecznych

Art. 86. Zakres kontroli płatników

Art. 87. Uprawnienia inspektora kontroli

Art. 88. Obowiązki płatników podczas kontroli

Art. 89. Rozpoczęcie kontroli - tryb

Art. 90. Miejsce przeprowadzania kontroli

Art. 91. Protokół z kontroli

Art. 91b. Odpowiednie stosowanie przepisów ustawy dotyczących kontroli

Art. 92. Przyczyny wyłączenia inspektora kontroli

Art. 92a. Kontrola płatnika składek bęDącego przedsiębiorcą

Art. 93. Powoływanie I odwoływanie inspektora kontroli zakładu

Art. 94. Tryb powołania głównego inspektora kontroli

Art. 96. Obowiązek informowania o stwierdzonych nieprawidłowościach

Art. 97. Upoważnienie rady ministrów do wydania rozporządzenia

Rozdział 11. Odpowiedzialność za wykroczenia przeciwko przepisom ustawy

Art. 98. Naruszenie przepisów ustawy przez płatnika składek

Rozdział 12. Zmiany w przepisach obowiązujących

Art. 99. Zmiana ustawy o przejęciu przez państwo Dóbr martwej ręki, poręczeniu proboszczom posiadania gospodarstw rolnych I utworzeniu funduszu kościelnego

Art. 100. Zmiana ustawy o łącznośCI

Art. 101. Zmiana ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych

Art. 102. Zmiana ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych

Art. 103. Zmiana ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalnośCI pracodawcy

Art. 104. Zmiana ustawy o zatrudnieniu I przeciwdziałaniu bezrobociu

Art. 105. Zmiana ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym

Art. 106. Zmiana ustawy o rehabilitacji zawodowej I społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych

Rozdział 13. Przepisy epizodyczne, przejściowe I końcowe

Art. 107. Imienne zgłoszenia płatników składek osób do ubezpieczeń społecznych

Art. 108. Obowiązek zgłoszenia identyfikacyjnego

Art. 109. Rozliczanie składek I zasiłków na podstawie dotychczasowych przepisów

Art. 110. Podwyższenie przychodu należnego

Art. 111. Obowiązek podziału składki

Art. 112. Uruchomienie środków frd

Art. 112a. Zmiana danych dotyczących tytułu ubezpieczenia

Art. 113. Kadencja dotychczasowych rad nadzorczych zus

Art. 113a. Sprawowanie funkcji prezesa zus

Art. 113b. Wygaśnięcie aktów powołania dyrektorów oddziałów zus

Art. 113c. Zus jako strona stosunków pracy pracowników zus

Art. 114. Nabycie przez zus własnośCI nieruchomośCI z mocy prawa

Art. 115. Zus jako następca prawny

Art. 116. Likwidacja fus

Art. 117. Przejęcie przez zus kolejowych jednostek organizacyjnych

Art. 118a. Limit pożyczek dla fus z budżetu państwa

Art. 119. Obowiązek zapewnienia dostępu do formularzy dokumentów płatniczych

Art. 120. Realizacja zadań niezbędnych dla funkcjonowania zus

Art. 121. Stopy procentowe składek na ubezpieczenie wypadkowe

Art. 122. Utrata mocy przepisów

Art. 123. Odesłanie do przepisów kodeksu postępowania administracyjnego

Art. 124. Obowiązek informowania o zewidencjonowanych składkach na ubezpieczenie emerytalne

Art. 126. Stosowanie przepisów dotyczących emerytury hipotetycznej

Art. 127. Wejście ustawy w życie