1. Za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust. 2 i 2a.
2. Jeżeli pracownik spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, o których mowa w ust. 11 – dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca.
2a. Za pracownika, w rozumieniu ustawy, uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.
3. Za osobę wykonującą pracę nakładczą uważa się osobę zatrudnioną na podstawie umowy o pracę nakładczą.
4. Za członka spółdzielni uważa się członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej, innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną oraz spółdzielni kółek rolniczych, zajmujących się produkcją rolną, działających zgodnie z art 138–178 oraz art. 180 spółdzielnie kółek rolniczych - zadania § 3 ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (Dz. U. z 2021 r. poz. 648), który wykonuje pracę na rzecz spółdzielni na innej podstawie niż stosunek pracy lub wytwarza na jej rzecz produkty rolne w prowadzonym przez siebie gospodarstwie.
5. Na równi z członkiem spółdzielni, o którym mowa w ust. 4, traktuje się inne osoby, które wykonują pracę w spółdzielni lub w gospodarstwie rolnym spółdzielni na innej podstawie niż stosunek pracy, niebędące jej członkami i wynagradzane według zasad obowiązujących członków spółdzielni, w tym kandydatów na członka spółdzielni.
6. Za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się: 1) osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych, z wyjątkiem ust. 6a;
2) twórcę i artystę;
3) osobę prowadzącą działalność w zakresie wolnego zawodu:
a) w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,
b) z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych; 4) wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej;
4a) akcjonariusza prostej spółki akcyjnej wnoszącego do spółki wkład, którego przedmiotem jest świadczenie pracy lub usług;
4b) komplementariusza w spółce komandytowo-akcyjnej;
5) osobę prowadzącą publiczną lub niepubliczną szkołę, inną formę wychowania przedszkolnego, placówkę lub ich zespół, na podstawie przepisów ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz. U. z 2023 r. poz. 900).6a. Za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność nie uważa się w rozumieniu niniejszej ustawy osoby fizycznej, o której mowa w art. 18 wyłączenie z podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców.
7. Za twórcę, o którym mowa w ust. 6 pkt 2, uważa się osobę, która tworzy dzieła w zakresie architektury, architektury wnętrz, architektury krajobrazu, urbanistyki, literatury pięknej, sztuk plastycznych, muzyki, fotografiki, twórczości audiowizualnej, choreografii i lutnictwa artystycznego oraz sztuki ludowej, będące przedmiotem prawa autorskiego.
8. Za artystę, o którym mowa w ust. 6 pkt 2, uważa się osobę wykonującą zarobkowo działalność artystyczną w dziedzinie sztuki aktorskiej i estradowej, reżyserii teatralnej i estradowej, sztuki tanecznej i cyrkowej oraz w dziedzinie dyrygentury, wokalistyki, instrumentalistyki, kostiumografii, scenografii, a także w dziedzinie produkcji audiowizualnej reżyserów, scenarzystów, operatorów obrazu i dźwięku, montażystów i kaskaderów.
9. Uznanie działalności za twórczą lub artystyczną i ustalenie daty jej rozpoczęcia następuje w formie decyzji Komisji do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców, działającej przy ministrze właściwym do spraw kultury.
10. Minister właściwy do spraw kultury w uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw zabezpieczenia społecznego powołuje, w drodze rozporządzenia, komisję, o której mowa w ust. 9, oraz szczegółowo określa jej zadania, a także skład i tryb działania.
11. Za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność, zleceniobiorcami oraz z osobami fizycznymi, wskazanymi w art. 18 wyłączenie z podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców, o której mowa w art. 6 podmioty podlegające obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu ust. 1 pkt 4–5a, uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia; nie dotyczy to osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego.
12. Za stypendystę sportowego uważa się osobę pobierającą stypendium sportowe, z wyjątkiem osób uczących się lub studiujących, jeśli nie podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innego tytułu.
13. Za osobę duchowną uważa się duchownego oraz członków zakonów męskich i żeńskich Kościoła Katolickiego, innych kościołów i związków wyznaniowych, z wyjątkiem alumnów seminariów duchownych, nowicjuszów, postulantów i juniorystów, którzy nie ukończyli 25. roku życia.
14. Na równi z zatrudnieniem na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej uważa się zatrudnienie obywateli polskich za granicą w polskich przedstawicielstwach dyplomatycznych i urzędach konsularnych, w stałych przedstawicielstwach przy Organizacji Narodów Zjednoczonych i innych misjach lub misjach specjalnych, a także w innych polskich placówkach, instytucjach lub przedsiębiorstwach, chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej.
15. Za osobę w stosunku służby uważa się żołnierzy zawodowych oraz funkcjonariuszy: 1) Policji;
2) Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu;
2a) Centralnego Biura Antykorupcyjnego;
3) Straży Granicznej;
3a) Straży Marszałkowskiej;
4) Państwowej Straży Pożarnej;
5) Służby Więziennej;
6) Służby Celno-Skarbowej;
6a) Służby Kontrwywiadu Wojskowego i Służby Wywiadu Wojskowego;
7) Służby Ochrony Państwa.
Struktura Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych
Art. 1. Zakres ubezpieczeń społecznych
Art. 2. Zakres regulacji ustawy
Art. 2a. Zasada równego traktowania
Art. 3. Podmioty wykonujące zadania z zakresu ubezpieczeń społecznych
Art. 5. Ubezpieczenia społeczne rolników
Rozdział 2. Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym
Art. 6. Podmioty podlegające obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu I rentowemu
Art. 6a. Prawo do objęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnym I rentowym
Art. 6b. Prawo do objęcia obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym
Art. 7. Podmioty uprawnione do dobrowolnego objęcia ubezpieczeniami emerytalnym I rentowym
Art. 9. Zbieg obowiązku ubezpieczeń emerytalnych I rentowych
Art. 10. Przesłanki dobrowolnego ubezpieczenia emerytalnego I rentowego
Art. 11. Podleganie obowiązkowemu I dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu
Art. 12. Obowiązkowe ubezpieczenie wypadkowe
Art. 13. Okresy obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom społecznym
Art. 14. Moment objęcia ubezpieczeniami I moment ustania ubezpieczeń
Rozdział 3. Zasady ustalania składek na ubezpieczenia społeczne
Art. 15. Stopa procentowa określająca wysokość składek
Art. 16. Finansowanie składek na ubezpieczenie emerytalne
Art. 18. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne I rentowe
Art. 18a. Wymiar składek w pierwszym okresie od dnia rozpoczęcia działalnośCI gospodarczej
Art. 18aa. Rezygnacja z czasowego zwolnienia od obowiązkowych ubezpieczeń społecznych
Art. 19. Roczna podstawa wymiaru składek - zasady, skutek przekroczenia
Art. 20. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe I wypadkowe
Art. 21. Rozporządzenie w sprawie zasad ustalania podstawy wymiaru składek
Art. 22. Stopy procentowe składek
Art. 23. Odsetki za zwłokę od nieopłaconych w terminie składek na ubezpieczenia społeczne
Art. 24. Dodatkowa opłata za nieopłacenie składek lub opłacenie ich w zaniżonej wysokośCI
Art. 26. Hipoteka przymusowa dla zabezpieczenia należnośCI zakładu z tytułu składek
Art. 27. Zastaw na rzeczach ruchomych I prawach majątkowych Dłużnika
Art. 28. Umarzanie należnośCI z tytułu składek
Art. 29. Odroczenie terminu płatnośCI należnośCI z tytułu składek
Art. 30. Wyłączenie stosowania przepisów do ubezpieczonych niebęDących płatnikami składek
Art. 31. Odesłanie do przepisów ustawy - ordynacja podatkowa
Art. 32. Odpowiednie stosowanie przepisów o składkach na ubezpieczenie społeczne
Art. 33. Konta I rejestry prowadzone przez zakład
Art. 34. Informacje na kontach ubezpieczonego I płatnika składek
Art. 34a. Obowiązek informacyjny wobec osoby, od której pobierane są dane osobowe
Art. 35. Dane identyfikacyjne wymagane w dokumentach związanych z ubezpieczeniami społecznymi
Art. 36. Obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych
Art. 36a. Dobrowolność ubezpieczeń społecznych w razie zawieszenia działalnośCI gospodarczej
Art. 36b. Zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych I zmiany w zgłoszeniach
Art. 37. Obowiązki organów właściwych do wydania uprawnień na prowadzenie pozarolniczej działalnośCI
Art. 38. Spór dotyczący ubezpieczeń społecznych a wydanie decyzji
Art. 38a. Zaliczanie kwot na poczet należnośCI z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne
Art. 39. Obowiązek zawarcia umowy z otwartym funduszem emerytalnym
Art. 39a. Oświadczenie o przekazywaniu składki do otwartego funduszu emerytalnego
Art. 40. Ewidencja składek na koncie ubezpieczonego w otwartym funduszu emerytalnym
Art. 40a. Subkonto w ramach konta ubezpieczonego
Art. 40b. śmierć ubezpieczonego a stan subkonta
Art. 40c. Coroczna waloryzacja składek
Art. 40d. Waloryzacja kwartalna
Art. 40e. Podział zwaloryzowanych składek w razie zmiany stanu cywilnego lub śmierci
Art. 41. Imienny miesięczny raport płatnika składek
Art. 41a. Oświadczenie o zamiarze przekazania do zakładu raportów informacyjnych
Art. 41b. Przekazanie do zakładu raportu informacyjnego za ubezpieczonego
Art. 41d. Informacja zakładu o przekazaniu przez płatnika składek raportu informacyjnego
Art. 41e. Raport informacyjny korygujący
Art. 43. Zgłoszenie płatnika składek
Art. 43a. Składanie dokumentów przez płatnika składek
Art. 43b. Generowanie I przydzielanie numeru rachunku składkowego dla płatnika składek
Art. 44. Obowiązek zgłaszania zmian wykazanych w zgłoszeniu
Art. 45. Dane ewidencjonowane na koncie płatnika składek
Art. 46. Obowiązek opłacania składek przez płatnika
Art. 47. Terminy przesyłania deklaracji rozliczeniowych, raportów miesięcznych I opłacania składek
Art. 47a. Obowiązek przekazywania dokumentów niezbędnych do prowadzenia kont płatników składek
Art. 47b. Obowiązek założenia profilu informacyjnego w systemie teleinformatycznym
Art. 47c. Podpis na piśmie doręczanym do zakładu w postaci elektronicznej
Art. 48. Skutek braku złożenia deklaracji rozliczeniowej
Art. 48b. Uprawnienia zakładu w stosunku do dokumentów, błęDów
Art. 48d. Niedopuszczalność zgłoszenia deklaracji rozliczeniowej I imiennego raportu miesięcznego
Art. 49. Upoważnienie do wydania rozporządzenia
Art. 50. Informacja o stanie konta ubezpieczonego
Rozdział 5. Fundusz ubezpieczeń społecznych
Art. 51. Pojęcie funduszu ubezpieczeń społecznych
Art. 52. Przychody funduszu ubezpieczeń społecznych
Art. 53. Dotacje I pożyczki dla funduszu ubezpieczeń społecznych
Art. 54. Przeznaczenie środków zgromadzonych w fus
Art. 57. Wysokość prewencji rentowej
Rozdział 6. Fundusz rezerwy demograficznej
Art. 58. Fundusz rezerwy demograficznej
Art. 59. Wykorzystywanie środków funduszu rezerwy demograficznej
Art. 60. Fundusz rezerwy demograficznej - osobowość, siedziba, nazwa
Art. 61. Gospodarka finansowa funduszu rezerwy demograficznej
Art. 62. Niemożność zaciągania pożyczek przez fundusz rezerwy demograficznej
Art. 63. Lokowanie środków funduszu rezerwy demograficznej
Art. 64. Zarządzanie środkami funduszu rezerwy demograficznej
Art. 65. Powierzenie zarządzania środkami frd
Rozdział 7. Zakład ubezpieczeń społecznych
Art. 66. Zakład ubezpieczeń społecznych - działanie
Art. 66a. Zakład jako dostawca usług płatniczych
Art. 68. Zadania zakładu ubezpieczeń społecznych
Art. 68a. Punkt kontaktowy do wymiany danych
Art. 68b. Udostępnianie certyfikatów umożliwiających podpisywanie dokumentów elektronicznych
Art. 70. Prognozy sytuacji finansowej funduszy
Art. 71. Zadania powierzone zakładowi
Art. 71a. Przesyłanie pism przez zakład
Art. 71ab. Przekazanie pisma na profil informacyjny oraz na adres do doręczeń elektronicznych
Art. 71ad. Doręczanie przez zus pism w postaci papierowej
Art. 71b. Pośrednictwo zakładu przy przekazywaniu świadczeń zleconych
Art. 73a. Wymogi wobec kandydata na stanowisko prezesa zakładu
Art. 74a. Nabór kandydatów do pracy w zakładzie
Art. 74b. Informacja o kandydatach jako informacja publiczna
Art. 74c. Termin złożenia dokumentów przez kandydata
Art. 74d. Lista kandydatów I jej upowszechnienie
Art. 74e. Obowiązek sporządzenia protokołu z naboru kandydatów
Art. 74f. Wynik naboru I jego upowszechnienie
Art. 74g. Skutek ustania stosunku pracy
Art. 75a. Współpraca organów zakładu
Art. 77. Samodzielność finansowa zakładu
Art. 78. Badanie sprawozdania zgodnie z przepisami o rachunkowośCI
Art. 79. Tajemnica służbowa zakładu
Art. 79a. Ochrona pracowników zakładu
Art. 79b. Nakładanie na zakład grzywny w związku z realizacją obowiązków pracowniczych
Rozkład 8. Obowiązki ubezpieczonych oraz tryb odwoławczy
Art. 80. Obowiązki ubezpieczonych
Art. 81. Wyłączenie stosowania przepisu
Art. 82. Przesłanki wstrzymania wypłaty świadczenia na skutek utrudniania wyjaśnienia
Art. 83. Decyzje zakładu w sprawach indywidualnych
Art. 83a. Przesłanki zmiany decyzji ostatecznej
Art. 83b. Postanowienia uregulowane w kodeksie postępowania administracyjnego a decyzje zakładu
Art. 83c. Organ odwoławczy od postanowień organu egzekucyjnego
Art. 83d. Wydawanie przez zakład interpretacji indywidualnych
Art. 83e. Dokument poświadczający zastosowanie ustawodawstwa państwa ue
Rozdział 9. Zwrot nienależnie pobranych świadczeń oraz odsetki za opóźnienie w wypłacie świadczeń
Art. 84. Zwrot nienależnie pobranych świadczeń
Art. 85. Odsetki w razie zwłoki zakładu w przyznawaniu I wypłacaniu świadczeń
Rozdział 10. Kontrola wykonywania zadań z zakresu ubezpieczeń społecznych
Art. 86. Zakres kontroli płatników
Art. 87. Uprawnienia inspektora kontroli
Art. 88. Obowiązki płatników podczas kontroli
Art. 89. Rozpoczęcie kontroli - tryb
Art. 90. Miejsce przeprowadzania kontroli
Art. 91b. Odpowiednie stosowanie przepisów ustawy dotyczących kontroli
Art. 92. Przyczyny wyłączenia inspektora kontroli
Art. 92a. Kontrola płatnika składek bęDącego przedsiębiorcą
Art. 93. Powoływanie I odwoływanie inspektora kontroli zakładu
Art. 94. Tryb powołania głównego inspektora kontroli
Art. 96. Obowiązek informowania o stwierdzonych nieprawidłowościach
Art. 97. Upoważnienie rady ministrów do wydania rozporządzenia
Rozdział 11. Odpowiedzialność za wykroczenia przeciwko przepisom ustawy
Art. 98. Naruszenie przepisów ustawy przez płatnika składek
Rozdział 12. Zmiany w przepisach obowiązujących
Art. 100. Zmiana ustawy o łącznośCI
Art. 101. Zmiana ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych
Art. 102. Zmiana ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych
Art. 103. Zmiana ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalnośCI pracodawcy
Art. 104. Zmiana ustawy o zatrudnieniu I przeciwdziałaniu bezrobociu
Art. 105. Zmiana ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym
Rozdział 13. Przepisy epizodyczne, przejściowe I końcowe
Art. 107. Imienne zgłoszenia płatników składek osób do ubezpieczeń społecznych
Art. 108. Obowiązek zgłoszenia identyfikacyjnego
Art. 109. Rozliczanie składek I zasiłków na podstawie dotychczasowych przepisów
Art. 110. Podwyższenie przychodu należnego
Art. 111. Obowiązek podziału składki
Art. 112. Uruchomienie środków frd
Art. 112a. Zmiana danych dotyczących tytułu ubezpieczenia
Art. 113. Kadencja dotychczasowych rad nadzorczych zus
Art. 113a. Sprawowanie funkcji prezesa zus
Art. 113b. Wygaśnięcie aktów powołania dyrektorów oddziałów zus
Art. 113c. Zus jako strona stosunków pracy pracowników zus
Art. 114. Nabycie przez zus własnośCI nieruchomośCI z mocy prawa
Art. 115. Zus jako następca prawny
Art. 117. Przejęcie przez zus kolejowych jednostek organizacyjnych
Art. 118a. Limit pożyczek dla fus z budżetu państwa
Art. 119. Obowiązek zapewnienia dostępu do formularzy dokumentów płatniczych
Art. 120. Realizacja zadań niezbędnych dla funkcjonowania zus
Art. 121. Stopy procentowe składek na ubezpieczenie wypadkowe
Art. 122. Utrata mocy przepisów
Art. 123. Odesłanie do przepisów kodeksu postępowania administracyjnego
Art. 124. Obowiązek informowania o zewidencjonowanych składkach na ubezpieczenie emerytalne
Art. 126. Stosowanie przepisów dotyczących emerytury hipotetycznej